Πενήντα χρόνια από τη γέννηση του μ-λ κινήματος

Του Νίκου Σβέρκου
Τον Οκτώβριο του ’64 στελέχη του ΚΚΕ που διαφωνούσαν με τη ρεβιζιονιστική στροφή του ΚΚΕ η οποία εκδηλώθηκε και με την -ψευδεπίγραφη- αποσταλινοποίηση έβγαλαν το περιοδικό «Αναγέννηση» σηματοδοτώντας τη γέννηση ενός χώρου της κομμουνιστικής Αριστεράς με αναφορές στην Κινεζική Επανάσταση και με οργανώσεις όπως η ΟΜΛΕ, το ΚΚΕ(μ-λ), το Μ-Λ.

  «Εναντίον του οπορτουνισμού ή υπέρ του οπορτουνισμού, με το πραγματικά συνεπές, συνειδητό, αποφασιστικό προοδευτικό κίνημα ή με το ψευτοπροοδευτικό κίνημα. Τρίτη θέση δεν υπήρξε ποτέ, δεν υπάρχει και ούτε πρόκειται να υπάρξει». Σε αυτές τις φράσεις από το πρώτο τεύχος του περιοδικού «Αναγέννηση», που εκδόθηκε πριν από 50 χρόνια, τον Οκτώβριο του 1964, υπάρχει το πολιτικό στίγμα του μαρξιστικού-λενινιστικού (μ-λ) κινήματος. Ενός χώρου που έμελλε να «στεγάσει» όσους διατύπωναν την πλήρη αντίθεσή τους στη «ρεβιζιονιστική στροφή» του ΚΚΕ, όταν σημειώθηκε η περίφημη (εν πολλοίς ψευδεπίγραφη) «αποσταλινοποίηση».

Το διεθνές και εγχώριο πλαίσιο

Το 20ό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης τον Φεβρουάριο του 1956 και η 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς σηματοδοτήθηκαν από δύο ιστορικής σημασίας αποφάσεις. Ο μεν Νικίτα Χρουστσόφ ως ηγέτης του ΚΚΣΕ ολοκλήρωνε την «εκκαθάριση» του κόμματος από την παλαιότερη ηγετική ομάδα και κατακεραύνωνε τον Στάλιν στην ομιλία του «περί της προσωπολατρίας και των συνεπειών της».

Το δε ΚΚΕ ζούσε την επίδραση της «στροφής» αυτής πιο δραματικά. Καθώς είχαν προηγηθεί τα «γεγονότα της Τασκένδης» το 1955, ο Ζαχαριάδης, ο οποίος δεν συμμετείχε στις εργασίες της 6ης Ολομέλειας, χαρακτηρίστηκε «μικροαστός» που ασκούσε «στυγνή δικτατορία» και καθαιρέθηκε από γενικός γραμματέας. Τα 75 στελέχη του κόμματος, που συμμετείχαν στις εργασίες, προερχόμενα από χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, αποφάσισαν μεταξύ άλλων να οριστεί αντικαταστάτης του ο Απόστολος Γκρόζος, για λίγους μήνες, προτού αναλάβει τα ηνία ο Κώστας Κολιγιάννης.

Στο επίπεδο του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος διαμορφώνονται εκείνη την περίοδο δύο «γραμμές», καθώς σημειώνεται η μεγάλη διένεξη ανάμεσα στην Κίνα και τη Σοβιετική Ενωση. Η μεν πρώτη κατηγορεί την ηγεσία του ΚΚΣΕ ότι ακολουθεί υποχωρητική γραμμή απέναντι στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, η δε δεύτερη κατηγορεί τον Μάο Τσε-Τουνγκ ότι ασκεί «φιλοπόλεμη και εξτρεμιστική» τακτική.

Η έκδοση της «Αναγέννησης» το 1964, με εκδότη τον Ισαάκ Ιορδανίδη και υπεύθυνο σύνταξης τον Γιάννη Χοντζέα, αποτελεί επί της ουσίας την επικύρωση μιας εσωκομματικής διαμάχης που κρατούσε οκτώ χρόνια. Η απόφαση για την καθαίρεση του Νίκου Ζαχαριάδη προκάλεσε τριγμούς στο στελεχικό δυναμικό του παράνομου ΚΚΕ, που πλέον δρούσε μέσα από την ΕΔΑ, με αναλυτές της περιόδου να επισημαίνουν ότι οι αντιδράσεις στις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας συγκεντρώνονταν κυρίως σε πολλούς (περίπου τους μισούς) εξόριστους στον Αϊ-Στράτη αλλά και σε μεγάλη μερίδα των μελών του ΚΚΕ που είχαν καταφύγει σε ανατολικές χώρες.

Κόντρα με την «Αυγή»

Η επίδραση που είχε πάντως η «Αναγέννηση» στο εγχώριο αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα αντικατοπτρίζεται και στα κείμενα σφοδρής κριτικής που δημοσίευσε η «Αυγή» το 1964. «Οι συντάκτες του περιοδικού “Αναγέννηση” και όσοι βρίσκονται πίσω τους, γνωστοί φραξιονιστές και εκφραστές των πιο έξαλλων και στείρων δογματικών, σεχταριστικών θέσεων για το λαϊκό μας κίνημα, απολογητές της τυχοδιωκτικής γραμμής της παλιάς ηγεσίας του, που τόσα δείνα συσσώρευσε στην Αριστερά και γενικότερα στο δημοκρατικό κίνημα της χώρας, εξαπολύουν από το περιοδικό τους ανοιχτή πολεμική εναντίον της ΕΔΑ», ανέφερε το σημείωμα της 6ης Νοεμβρίου 1964, στο οποίο ανακοινώνονταν οι διαγραφές του Ισαάκ Ιορδανίδη και του Γιάννη Χοτζέα.

Στη διάρκεια των επόμενων δυόμισι ετών και στα 19 τεύχη της, η «Αναγέννηση» δημοσίευσε κείμενα που έβαλαν κατά των «ρεβιζιονιστικών θέσεων» του ΚΚΣΕ, άρθρα για τις επιτυχίες της Κινεζικής Επανάστασης, του αγώνα του βιετναμέζικου λαού, τις θέσεις του Κόμματος Εργατών Αλβανίας, καθώς και εκτενή σημειώματα κριτικής στην πολιτική της ΕΔΑ και τις αναθεωρητικές απόψεις της ηγεσίας του ΚΚΕ.

Οι οργανώσεις


Το (μ-λ) κίνημα, ωστόσο, δεν αποτέλεσε μόνο κάποιο θεωρητικό ρεύμα εκπεφρασμένο μέσα από ένα περιοδικό, αλλά έλαβε και οργανωτικές διαστάσεις μέσα σε ένα πολυδαίδαλο σύνολο πολιτικών οργανώσεων. Κορυφαίο ρόλο μαζί με τους Χοντζέα και Ιορδανίδη έπαιξε ο Πολύδωρος Δανιηλίδης, που εγκατεστημένος στη Ρουμανία αντιτάχθηκε στην 6η Ολομέλεια, ενώ προήδρευσε της Προσωρινής Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ(μ-λ) που δημιουργήθηκε στις ανατολικές χώρες. Λίγο μετά την έκδοση της «Αναγέννησης» ιδρύθηκε η Οργάνωση Μαρξιστών Λενινιστών Ελλάδος (ΟΜΛΕ) ενώ το 1970 ιδρύθηκε στη Δυτική Γερμανία το ΕΚΚΕ, με σαφή επιρροή από το μαοϊκό κίνημα της Ευρώπης. Η ΟΜΛΕ «έζησε» μέχρι το 1976, χρονιά θανάτου του Μάο Τσε-Τουνγκ, όταν και υπήρξε η πρώτη σοβαρή διάσπαση στις τάξεις του «μ-λ» κινήματος με αφορμή τη «θεωρία των τριών κόσμων» και την αμφιλεγόμενη «πατρότητά» της. Την ενστερνίστηκε ένα τμήμα της ΟΜΛΕ που αποχώρησε και δημιούργησε το Μ-Λ ΚΚΕ (προσχώρησε τότε ο Ισαάκ Ιορδανίδης). Η δε ΟΜΛΕ μετεξελίχθηκε σε ΚΚΕ(μ-λ). Η εκλογή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία δημιούργησε όμως κρίση στις τάξεις του ΚΚΕ(μ-λ), με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν το 1982 ουσιαστικά τρεις ομάδες, η μία γύρω από την εφημερίδα «Προλεταριακή Σημαία», η δεύτερη γύρω από την εφημερίδα «Για μια Αριστερή Πολιτική» (συμμετείχε ο Πολύδωρος Δανιηλίδης) και η τρίτη γύρω από τον εκδοτικό οίκο «Α/συνέχεια» (συμμετείχε ο Γ. Χοντζέας), που το 2003 μετεξελίχθηκε στην ΚΟΕ. Το ΕΚΚΕ και το Μ-Λ ΚΚΕ κατέβηκαν μαζί στις εκλογές του 1981, ενώ η οργάνωση Πειραιά αποσπάστηκε το 1985 δημιουργώντας την ΟΑΚΚΕ.

Στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια οι σχηματισμοί του «μ-λ» κινήματος έγιναν γνωστοί για την «άτεγκτη» στάση τους. Στις 15 Νοεμβρίου του 1974, αψηφώντας τη μετάθεση της ημερομηνίας, πραγματοποίησε πορεία για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Την 21η Απριλίου 1975, στη διαδήλωση για το χουντικό πραξικόπημα, γίνεται επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία, με αποτέλεσμα να παραπεμφθούν σε δίκη τέσσερα μέλη του ΕΚΚΕ. Το 1980 η «αριστερή μειοψηφία» της ΕΦΕΕ (ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ, ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος-Β' Πανελλαδική) επιχείρησε να φτάσει στην πρεσβεία των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα πρωτόγνωρες σκηνές αστυνομικής βίας και τον θάνατο των Ιάκωβου Κουμή και Σταματίας Κανελλοπούλου.

Σήμερα το ΚΚΕ(μ-λ) και το Μ-Λ ΚΚΕ λειτουργούν αυτόνομα, αλλά έχουν δημιουργήσει το μετωπικό σχήμα της «Λαϊκής Αντίστασης», η ΚΟΕ (Ρούντι Ρινάλντι, Βασίλης Χατζηλάμπρου) συμμετέχει ως τάση στον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ το ΕΚΚΕ συμμετέχει στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

• Την επόμενη Δευτέρα 20 Οκτωβρίου οι εφημερίδες «Λαϊκός Δρόμος» του Μ-Λ ΚΚΕ και «Προλεταριακή Σημαία» του ΚΚΕ (μ-λ) διοργανώνουν εκδήλωση αφιερωμένη στην έκδοση της «Αναγέννησης» στο Θέατρο Ακροπόλ. Θα μιλήσουν ο εκδότης της Ισαάκ Ιορδανίδης και ο Βασίλης Σαμαράς, ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ(μ-λ).
…………………………………………………………………..

Ποιοι πέρασαν από τον «μαοϊκό» χώρο

Ο ευρύτερος «μαρξιστικός-λενινιστικός» χώρος δραστηριοποιήθηκε έντονα στη δεκαετία του 1970, συσπειρώνοντας χιλιάδες μέλη είτε στα κόμματά του είτε στις φοιτητικές και συνδικαλιστικές του παρατάξεις, όπως την ΠΠΣΠ [φοιτητές της ΟΜΛΕ και του ΚΚΕ (μ-λ)] και την ΑΑΣΠΕ (φοιτητική παράταξη του ΕΚΚΕ). Ορισμένοι εξ αυτών είναι οι ακόλουθοι:

Μαρία Δημητριάδη – τραγουδίστρια ΕΚΚΕ, Στέλιος Ελληνιάδης – δημοσιογράφος, μέλος Κ.Ε. ΣΥΡΙΖΑ ΑΑΣΠΕ, Στέλιος Κούλογλου – δημοσιογράφος ΑΑΣΠΕ, Αντώνης Καφετζόπουλος – ηθοποιός ΑΑΣΠΕ, Γιώργος Κοτανίδης – ηθοποιός ΑΑΣΠΕ, Γιάννης Κούτρας – τραγουδιστής ΕΚΚΕ, Αφροδίτη Μάνου – τραγουδίστρια, στιχουργός και συνθέτρια ΕΚΚΕ, Νότης Μαριάς – πανεπιστημιακός, ευρωβουλευτής Ανεξάρτητων Ελλήνων ΠΠΣΠ, Ανδρέας Μικρούτσικος – μουσικοσυνθέτης ΕΚΚΕ, Θάνος Μικρούτσικος – μουσικοσυνθέτης ΕΚΚΕ, Γιώργος Πανταγιάς – πρώην στενός συνεργάτης του Κ. Σημίτη ΕΚΚΕ, Δημήτρης Πιατάς – ηθοποιός ΑΑΣΠΕ, Στάθης Σχινάς – δημοσιογράφος ΠΠΣΠ, Πέτρος Τατούλης – περιφερειάρχης Πελοποννήσου και πρώην βουλευτής Ν.Δ. ΕΚΚΕ, Θεόδωρος Τσουκάτος – πρώην στενός συνεργάτης του Κ. Σημίτη ΑΑΣΠΕ, Αννα Φιλίνη – πρώην βουλευτής του ΣΥΝ ΕΚΚΕ.