Ο ρόλος της Αριστεράς στο Περιβάλλον της Κριστίνα Μακνέα

Είμαστε μάρτυρες σε μια από τις δυσκολότερες εποχές της Αριστεράς. Αναρωτιέται κανείς, μετά από τόσες δύσκολες συνθήκες και τόσες εσωτερικές αντιπαραθέσεις απόψεων, πως ακόμα επιβιώνει? Ίσως γιατί είναι όπως το Περιβάλλον. Είναι η φυσιολογική εξέλιξη της κοινωνίας η οποίακαταφέρνει να επιβιώνει, να αναπτύσσεται και να ισορροπεί, ακόμα και μετά απόεξωγενείς παρεμβάσεις.

Η περιβαλλοντική συνείδηση έστω και αργά, ωθεί σε προβληματισμό και σε προτάσεις που αφορούν στη πρόβλεψη ή αποκατάσταση. Για το λόγο αυτό,η ανθρωπότητα ερευνά, βρίσκει λύσεις και τις εφαρμόζει.

Πιο συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια, η περιβαλλοντική συνείδηση καταγράφτηκε, οργανώθηκε, ψηφίστηκε, επιδοτήθηκε. Όμως η ελλιπής εφαρμογή, ακύρωσε ουσιαστικά όλα τα παραπάνω με κύριο υπεύθυνο την Πολιτεία τόσο σε οργανωτικό επίπεδο (νομοθεσίες για υποχρέωση συμβολής φορέων) όσο και σε επίπεδο εφαρμογής (χρηματοδότηση και γραφειοκρατία).

Πριν 4 χρόνια, αν και πολύ αργά, δόθηκε στους ΟΤΑη ευκαιρία να συνεισφέρουν στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2012/27/EU για την Προστασία του Περιβάλλοντος, την Ενεργειακή Αποδοτικότητα και τη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Είναι ζωτικής σημασίας,η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην επίτευξη των στόχων του σχεδίου για την αντιμετώπιση κλιματικής αλλαγής και είναι αυταπόδεικτο ότι οι ευκαιρίες που δίνονται μέσω σχετικών προγραμμάτων, δεν πρέπει να χάνονται. Η Τ.Α. οφείλει να έχει ενεργή συμμετοχή στην παγκόσμια και εθνική προσπάθεια, για την προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος.

Όλα τα παραπάνω, προϋποθέτουν την ύπαρξη Δ/νσης ή Τμήματος Περιβάλλοντος, αρμόδια στελεχωμέναανά δήμο,με στόχο τη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής και της ποιότητας ζωής των πολιτών, καταγράφοντας τις υποδομές και τις λειτουργικές ανάγκες κάθε δημόσιου κτηρίου, κάθε γειτονιάς, κάθε ελεύθερου χώρου με οποιαδήποτε χρήση γης για να προχωρήσει στη συνέχεια, στη βιοκλιματική αναβάθμισής τους (ανανέωση στόλου οχημάτων, ενίσχυση δράσεων ανακύκλωσης, κυκλοφοριακή μελέτη, δημιουργία και ενίσχυση των χώρων πρασίνου, ήπιες παρεμβάσεις στα κτίρια κλπ).

Έχοντας υπόψη το πρόγραμμα Εξοικονομώ ΟΤΑ (2007-2013), όπου προβλέπονταν η συμβολή των ΟΤΑ στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης στο αστικό περιβάλλον με έμφαση στα δημοτικά κτίρια, δράσεις που ευνοούν την Τ.Α. και συμβάλλουν στην καταπολέμηση ανεργίας και προστασίας του περιβάλλοντος, δυστυχώς, έχει διαπιστωθεί ότι επικράτησε προχειρότητα,ως προς την εφαρμογή τους. Κάποιοι Δήμοι υπέβαλλαν προτάσεις οι οποίες δεν υλοποιήθηκαν ποτέενώ άλλοι υπέβαλλαν και υλοποίησαν δράσεις άνευ αποτελέσματος και ουσίας. Με αυτά αναμένονταν, η βελτίωση του μικροκλίματος του αστικού ιστού, μέσωπρογράμματος για «βιοκλιματικές αναβαθμίσεις δημόσιων ανοιχτών χώρων», η βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας κτηρίων μέσω τουπρογράμματος για «πράσινα δώματα σε δημόσια κτήρια», και η ανάδειξη χαρακτηριστικών απομονωμένων περιοχών και η περιφερειακή ανάπτυξη μέσω του προγράμματος για «πράσινες αγροτικές και νησιώτικες ¨κοινότητες¨. 

Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι υπάρχει αναποτελεσματική κατανάλωση δυνάμεων στη Δημόσια Διοίκηση και θα συμφωνούσα. Η μελέτη, η πρόταση και η εφαρμογή ενός προγράμματος είναι θέμα ειδικών και όχι των αιρετών. Η συμβολή του αιρετού πρέπει να περιορίζεται στο όραμα και σε γενικές κατευθύνσεις, ενώ ο ειδικός υποχρεούται να καταγράψει όλα τα προβλήματα της περιοχής και να συντάξει μελέτη προτείνοντας λύσεις σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητές της

Γνωρίζοντας ότι διαφορετικά προβλήματα και ανάγκες έχουν οι περιφερειακοί δήμοι σε σύγκριση με τις αμιγώς αστικές περιοχές,γίνεται αντιληπτό ότι και οι προτάσεις αντιμετώπισης θα είναι διαφορετικές. Τα αστικά κέντρα με την πυκνή δόμηση, την κυκλοφοριακή συμφόρηση, την έντονη αίσθηση της θερμικής νησίδας και των αυξημένων ρύπων, σε συνδυασμό με τα μικρά ποσοστά των υπαρκτών χώρων πρασίνουανά κάτοικο, πρέπει να βρίσκονται στην λίστα με τις προτεραιότητες της Πολιτείας, για την εφαρμογή μέτρων που θα συμβάλλουν στην τήρηση των όρων της Ευρωπαϊκής Οδηγίας.

Σχετικά με τα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας των ΟΤΑ για την ενεργειακή αποδοτικότητα έως το 2020, μπορούν να σημειωθούν κάποιες προτεινόμενες σημαντικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στη μηδενική ενεργειακή κατανάλωση των δημοτικών κτιρίων.Θεωρούνται οικονομικά βιώσιμες εφαρμογές με πολλαπλά οφέλη και είναι, η εφαρμογή φυτεμένων δωμάτων (roofgardens), η εφαρμογή ψυχρών υλικών – ψυχρές στέγες (coolroofs) και η εφαρμογή κήπων βροχής (raingardens).  

Τα φυτεμένα δώματα βελτιώνουν το μικροκλίμα των πυκνοκατοικημένων περιοχών, μειώνουν την ηχορύπανση, το νέφος και τη σκόνη,  αυξάνουν την αστική βιοποικιλότητα αναπτύσσοντας ένα φυσικό περιβάλλον με πανίδα και χλωρίδα, μειώνουν την ενεργειακή κατανάλωση του κτιρίου, προστατεύουν το δώμα από φθορά κλπ. Θεωρούνται πνεύμονες πρασίνου καθώς η ανάπτυξή τους συμβάλλει στην αύξηση του ποσοστού πρασίνου ανά κάτοικο. Με φυτεμένες ταράτσες, το ασφυκτικό περιβάλλον της πόλης μετατρέπεται σε ένα ζωντανό περιβάλλον. Έχει αποδειχθεί ότι η θερμοκρασία σε μια ταράτσα ενός κτηρίου μπορεί να φτάσει στους 70 βαθμούς ενώ με την φύτευση μπορεί να μειωθεί στους 30 βαθμούς επιφέροντας και ισορροπία μεταξύ θερμοκρασίας και υγρασίας.

Περιβαλλοντικά, τα φυτεμένα δώματα βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα καθώς η χλωρίδα φιλτράρει τα σωματίδια της σκόνη και άλλων ρύπων και παράγει οξυγόνο. Είναι μια πρόταση για τη λύση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας καθώς αυτή έχει ως αιτία την αύξηση θερμοκρασίας στο κέντρο της πόλης σε σχέση με τα περιφερειακά σημεία της πόλης. Το φαινόμενο αυτό συντελείται λόγω απουσίας χώρων πρασίνου και παρουσίας κατασκευαστικών στοιχείων με “θερμά “υλικά μικρής αντανακλαστικότητας. Τα φυτεμένα δώματα συνεισφέρουν στην αποφυγή πλημμυρών των πόλεων λόγω μείωσης απορροής των υδάτων μέσω της απορροφητικότητας (ανάλογα με την επιλογή κατασκευής φύτευσης). Ειδικά για τις υποβαθμισμένες αστικές περιοχές όπου παρατηρείται υπερδόμηση και τα νερά της βροχής δεν βρίσκουν διέξοδο, η δημιουργία πράσινων επιφανειών μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη διαχείριση των πλημμυρικών φαινομένων. Μέσω της εξατμισοδιαπνοής των φυτών αυξάνεται η υγρασία της ατμόσφαιρας δημιουργώντας ευχάριστο κλίμα. Αυτό μπορεί να ενισχυθεί προσθέτοντας και μια κατασκευή υγρού στοιχείου με τρεχούμενο ανακυκλωμένο νερό.

Από ενεργειακή και οικονομική άποψη είναι δεδομένο ότι, τα φυτεμένα δώματα θεωρούνται μονωτικά καθώς προσφέρουν ηχομόνωση, υγρομόνωση και θερμομόνωση (σε θερμές περιόδους, ένα φυτεμένο δώμα θα απορροφήσει λιγότερη ηλιακή ακτινοβολία με αποτέλεσμα τη μειωμένη διείσδυση θερμότητας στο σπίτι) ενώ η φθορά του δώματος μειώνεται καθώς δεν επηρεάζεται από παράγοντες όπως μεταβολές θερμοκρασίας, ηλιακές ακτίνες, έντονα καιρικά φαινόμενα και διάφορους ρύπους.

Ανάλογα με το είδος της φύτευσης του δώματος (έχοντας υπόψη τη στατική επάρκεια του κτηρίου) οι ταράτσες – στέγες μπορεί να διαμορφωθούν για ψυχαγωγία, κοινωνικές συναντήσεις κλπ. Κατά 99% όλα τα κτίρια μπορούν να αποκτήσουν πράσινες στέγες με την μικρότερη επιβάρυνση σε οικονομικό και κατασκευαστικό επίπεδο.

Άραγε γνωρίζουν οι εκλεγμένοι τοπικοί άρχοντεςότι είναι υπεύθυνοι για την κοινωνική αειφορίατων περιοχών τους? Γνωρίζουν ότι έχουν στρατηγικό ρόλο στην επίτευξη μιας βιώσιμης πόλης, συνδυάζοντας την ανάγκη για εγκατάσταση φυτικού υλικού στον δομημένο χώρο (κοινόχρηστους χώρους, αυλές, βεράντες, αίθρια, τοίχους κλπ) με τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό των υποδομών?

                Οι ψυχρές στέγες έχουν διαφορετικό ρόλο από τα φυτεμένα δώματα αποσκοπώντας επίσης, στην βελτίωση περιβάλλοντος του αστικού χώρου. Αυτό επιτυγχάνεται  με τη χρήση ειδικών υλικών, με μικρή θερμική απορρόφηση και με μεγάλο συντελεστή αντανακλαστικότητας της ηλιακής ακτινοβολίας, τόσο στους υπαίθριους χώρους όσο και στις εξωτερικές επιφάνειες των κτιρίων. Η τεχνολογία ψυχρής στέγης, η οποία βασίζεται στην κάλυψη των εξωτερικών επιφανειών των κτιρίων με ανοιχτόχρωμα ψυχρά υλικά ειδικών προδιαγραφών, έχει τη μέγιστη απόδοση σε περιοχές με θερμό κλίμα όπως η Ελλάδα. Είναι μια βιώσιμη λύση με περιβαλλοντικό και κοινωνικο –οικονομικό χαρακτήρα που στο άμεσο μέλλον, πρέπει να λάβουν υπόψη οι Δήμοι.

                Οι κήποι βροχής είναι μια σημαντική, ήπια κατασκευή, διαχείρισης των υδάτων και παράλληλα, προστασίας από πλημμύρες αστικών περιοχών και μείωσης σπατάλης του πολύτιμου καθαρού νερού. Βασίζεται στη συλλογή των όμβριων υδάτων από όλες τις επιφάνειες του αστικού ιστού, στο φιλτράρισμα και καθαρισμό με φυσικό τρόπο και την επαναχρησιμοποίησή του για ειδικούς σκοπούς. Αισθητικά, εντάσσονται απόλυτα στο φυσικό περιβάλλον καθώς αντιγράφουν το μηχανισμό της φύσης και μοιάζουν με μικρούς κήπους με ενδημικά φυτά.Ανάλογα με το μέγεθος των κήπων βροχής, τα αποτελέσματα του καθαρισμού των υδάτων που οδεύουν στο δίκτυο αποχέτευσης είναι εντυπωσιακά. Αλλά και στην αρχιτεκτονική τοπίου, η συμβολή τους παρουσιάζει κοινά στοιχεία με τις γνωστές μεθόδους ανάπλασης χώρων, ενίσχυσης πρασίνου και επίτευξης κοινωνικής βιωσιμότητας.

Οι παραπάνω παρεμβάσεις έχουν περιβαλλοντικό χαρακτήρα και συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής και στην υγεία του ανθρώπου. Αυτό το στοιχείο,οφείλει η Πολιτεία να το επιβάλλει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Παράδειγμαείναι η ψήφιση νόμου στη Γαλλία το 2015 για υποχρεωτική παρουσία φυτών ή ηλιακών συλλεκτών σε όλες τις νέες στέγες. Σε άλλες χώρες η υιοθέτηση παρόμοιων νόμων έγινε χρόνια, πριν.

Επιπλέον η Αριστερά λόγω της ιδεολογίας της, οφείλει να επενδύσει  στην πράσινη υποδομή, νομοθετώντας την υποχρεωτικήχρήση παρόμοιων εφαρμογών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και θέτοντας στόχους για εξασφάλιση οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών οφελών. Με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλιστεί και η βιωσιμότητα της φιλοσοφίας της «Αποανάπτυξης», η οποία σήμερα είναι βασικός σύμμαχος της αειφορίας.

Η Αριστερά είναι η μόνη που μπορεί να εφαρμόσει την Προστασία του Περιβάλλοντος παράλληλα με την Παραγωγική Ανασυγκρότηση,χαράζοντας νέους δρόμους στο τοπίο της Ανάπτυξης .

Μακνέα Κριστίνα – Ηλέκτρα

Χημικός Μηχανικός,

Msc Περιβάλλοντος, φοιτ.MLA