Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΜΠΙΖΑ ΣΤΟ FORUM ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΣΟΥΗΔΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ : Το σουηδικό παράδειγμα. Μετατρέπωντας τα σκουπίδια σε πόρους.

Κυρίες και κύριοι,

Να σας ευχαριστήσω κι εκ μέρους της Περιφερειάρχη Αττικής, που λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων δεν δύναται να πάρει μέρος στην σημερινή συνάντηση. Να σας ευχαριστήσω λοιπόν για την οργάνωση της σημερινής συνάντησης που αποσκοπεί στην ενημέρωση και την ανταλλαγή εμπειριών στην κατεύθυνση της εφαρμογής του κοινοτικού και πλέον εθνικού δικαίου στη διαχείριση των απορριμμάτων.

Κανονικά, σήμερα εδώ δεν θα έπρεπε να συζητάμε για τη νέα φιλοσοφία στη διαχείριση των απορριμμάτων αλλά για την τελειοποίηση ενός συστήματος που θα βασιζόταν στις σύγχρονες αρχές διαχείρισής τους, με τρόπο φιλικό προς τον πολίτη και το περιβάλλον. Ωστόσο λάθος πολιτικές, εμμονές σε παρωχημένες μεθόδους και κοντόφθαλμες στρατηγικές, έχουν φέρει σε οριακή κατάσταση το κρίσιμο όσο και πολύπλευρο αυτό θέμα στην Αττική.

Με μία φράση: η ισχύουσα κατάσταση στην Αττική δεν είναι πλέον ανεκτή. Είναι απαράδεκτη γιατί αντιβαίνει τις βασικές αρχές της κοινοτικής και εθνικής, πλέον από το νόμο 4042 του 2012, νομοθεσίας. Δεν υλοποιεί αποτελεσματικά τη χωριστή συλλογή, με αποτέλεσμα να μην αποφεύγεται η επιμόλυνση των οικιακών με επικίνδυνα απόβλητα που προκύπτει από τη συλλογή μη συμβατών ροών αποβλήτων.

Συντηρείται έτσι το σημερινό αποτυχημένο, για τις τοπικές κοινωνίες, μοντέλο διαχείρισης σύμμεικτων απορριμμάτων με τελικό αποδέκτη την ΟΕΔΑ Φυλής, που δέχεται καθημερινά 6.000 τόνους απορριμμάτων, 2 εκατομμύρια ετησίως. Ένα μοντέλο το οποίο συνοπτικά και με οξυδέρκεια περιέγραψε η Έκθεση της Επιτροπής Αναφορών τον Φεβρουάριο του 2014: ένα «μνημείο περιβαλλοντικού χάους, αρρώστιας και ανθρώπινου πόνου». Είναι το πεπερασμένο, καθόλα αποτυχημένο μοντέλο της μαζικής ταφής σύμμεικτων απορριμμάτων, με το τεράστιο οικονομικό, υγειονομικό,  περιβαλλοντικό κόστος. Οι σημερινοί επικριτές της Περιφέρειας Αττικής, είναι εκείνοι που οδήγησαν τα πράγματα στη σημερινή κατάσταση, δρομολογώντας έωλες λύσεις που δεν θα αποσπούσαν την κοινοτική έγκριση καθώς στηρίζονταν σε μεγάλες εγγυημένες ποσότητες σύμμεικτων απορριμμάτων, επιβάλλοντας έτσι τη διαιώνιση του σημερινού status quo καθώς δεν είχαν δρομολογήσει κανενός είδους εναλλακτική λύση.

Αυτά όμως ανήκουν στο παρελθόν.

Η νέα Περιφερειακή Αρχή Αττικής, είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει ένα νέο μοντέλο διαχείρισης, βασισμένο στην εφαρμογή των βασικών αξόνων της κοινοτικής νομοθεσίας, όπως αυτοί διατυπώνονται από την οδηγία – πλαίσιο 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα, την οδηγία 1999/31/ΕΚ για την υγειονομική ταφή, την οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας.

Ένα μοντέλο ενταγμένο στο πλαίσιο μιας αναπτυξιακής στρατηγικής, που θα συμβάλλει στην κυκλική οικονομία, με σεβασμό στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών και του περιβάλλοντος.

Στο πλαίσιο αυτό έχει ξεκινήσει να δρομολογεί τις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να τεθούν οι βάσεις για ένα νέο σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων, με έμφαση στην πρόληψη, στη χωριστή συλλογή στην πηγή, στην ανακύκλωση, την κομποστοποίηση, την επανάχρηση. Στην βάση των αρχών της αποκέντρωσης, της μικρής κλίμακας, της κοινωνικής συμμετοχής, με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον.

Ένα σύστημα δηλαδή βιώσιμο και δίκαιο οικονομικά και οικολογικά, με δημόσιο έλεγχο, το οποίο θα αποτελέσει ισχυρό χαρτί ανάπτυξης και δημιουργίας απασχόλησης, σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο για την ελληνική οικονομία.

Σε αυτή την προσπάθειά της, η νέα Περιφερειακή Αρχή οφείλει - και έχει ήδη αρχίσει - να επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου.

Έναν αγώνα δρόμου σε πολλά επίπεδα: νομοθετικό, οικονομικό (σε σχέση με την ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση), κοινωνικό, με την έννοια της αλλαγής της νοοτροπίας και της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών.

Ήδη έχουμε ξεκινήσει τα πρώτα μας βήματα.

Βήμα πρώτο: έχουμε ήδη δρομολογήσει τις διαδικασίες για να αναθεωρήσουμε τον ΠΕΣΔΑ – κάτι που επιβάλλεται εκ του νόμου (ΚΥΑ 50910/2727/2003), έπρεπε να έχει γίνει εδώ και χρόνια και που η υλοποίησή του αποτελεί κρίσιμη προτεραιότητα. Μια προτεραιότητα που βεβαίως λαμβάνει υπόψη της ότι η αναθεώρηση αποτελεί αιρεσιμότητα του εγκεκριμένου ΠΕΠ Αττικής 2014-2020 με προθεσμία εκπλήρωσης την 30η Σεπτεμβρίου 2015. Μια διαδικασία μέσα από δημόσια, ευρεία διαβούλευση με το σύνολο των δήμων της Αττικής, τους κοινωνικούς φορείς, την επιστημονική κοινότητα, την ΠΟΕ-ΟΤΑ, περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Βήμα δεύτερο: έχουμε ήδη κάνει πράξη, να αλλάξουμε τους υπό εξέλιξη σχεδιασμούς επεξεργασίας μεγάλων ποσοτήτων σύμμεικτων απορριμμάτων από τεράστιες μονάδες, με ΣΔΙΤ. Η ΕΕ του ΕΔΣΝΑ, με την απόφασή της στις 29 Δεκεμβρίου 14, ακύρωσε τις τέσσερις διαγωνιστικές διαδικασίες για τη λειτουργία των Μονάδων Επεξεργασίας Αστικών Απορριμμάτων στις Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων της Αττικής με ΣΔΙΤ. Επρόκειτο για έναν σχεδιασμό που ερχόταν σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία καθώς υπηρετούσε απολύτως τον ισχύοντα, αποτυχημένο Περιφερειακό Σχεδιασμό o  οποίος συντηρεί τη διαχείριση σύμμεικτων απορριμμάτων και επιβάλλει την ΟΕΔΑ Δυτικής Αττικής ως εσαεί κύριο υποδοχέα του 85% των παραγομένων αποβλήτων.

Βήμα τρίτο, αφορά στην σύνταξη και την εφαρμογή  των Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης όπως αποφάσισε η ε.ε του ΕΣΔΝΑ. Στην επιστολή της στις 8 Απριλίου  προς όλους τους δημάρχους και τα δημοτικά συμβούλια της Αττικής, η Περιφερειάρχης, Ρένα Δούρου, τονίζει  ότι ο Οδηγός Σύνταξης Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης Απορριμμάτων, «συνιστά το κρίσιμο εργαλείο υλοποίησης της ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας, με την εφαρμογή των αρχών της πρόληψης και της μείωσης των σύμμεικτων αποβλήτων σε επίπεδο δήμου με κοινωνικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό όφελος.

Τον χαρακτηρίζει «Βήμα κρίσιμης σημασίας στο πλαίσιο της νέας φιλοσοφίας και του νέου μοντέλου, στη βάση της συνδυασμένης δράσης Β’ και Α’ Βαθμού Αυτοδιοίκησης» σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων.

 Ένα νέο, για τα ελληνικά δεδομένα, θεσμό, που αντιμετωπίζει με νέο τρόπο το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων με τη δημιουργία νέων δομών, στο πνεύμα του κοινοτικού νομοθετικού πλαισίου. Η προώθηση αυτού του θεσμού έχει να κάνει με τη βαθιά μας πεποίθηση ότι ο ρόλος των δήμων, στο πλαίσιο του νέου μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων, πρέπει να είναι αισθητά αναβαθμισμένος σε σχέση με το παρελθόν. Να μην περιορίζεται δηλαδή στη σημερινή πεπατημένη, της αποκομιδής και της μεταφοράς των σύμμεικτων απορριμμάτων στη Φυλή και μπλε κάδων στα ΚΔΑΥ της ΕΕΑΑ, αλλά να είναι πιο ενεργητικός, υπηρετώντας τις προτεραιότητες ενός σύγχρονου και φιλικού στο περιβάλλον εναλλακτικού μοντέλου που περιλαμβάνει την πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση, κλπ. Με τον τρόπο αυτό θα μειώσουμε την ποσότητα των ΑΣΑ που θα κατευθύνεται στις εγκαταστάσεις περιφερειακού ή και εθνικού επιπέδου για επεξεργασία ή τελική διάθεση. Εξ ου και η προτεραιότητα που δίνουμε στην εφαρμογή των Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης που θα ενταχθούν και ουσιαστικά θα είναι μέρος του νέου, αναθεωρημένου ΠΕΣΔΑ.

.

Έτσι, στην κατεύθυνση αυτή, οι υπηρεσίες του ΕΔΣΝΑ, του φορέα της Περιφέρειας για τη διαχείριση των απορριμμάτων, έχουν καταρτίσει τον Οδηγό Σύνταξης των Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης τον οποίο έχουν στείλε στους δήμους της Αττικής.

Βήμα τέταρτο: αφορά στην αποκατάσταση του ΧΑΔΑ Ύδρας. Το Νοέμβριο του 2014, ο ΕΔΣΝΑ, ύστερα από την Απόφαση 6540/3-10-14 της Περιφερειάρχη και Προέδρου του Συνδέσμου, εκπόνησε Μελέτη Σκοπιμότητας για τα Έργα Αποκατάστασης του ΧΑΔΑ και Διαχείρισης των Απορριμμάτων του νησιού. Μια άρτια, επιστημονικά και τεχνολογικά, μελέτη στήριξης του τοπικού δήμου, η οποία πρόκειται να υλοποιηθεί άμεσα και που εντάσσεται στην αποκεντρωμένη, μικρής κλίμακας, φιλική προς τον πολίτη και το περιβάλλον προσέγγισή μας.

Η Περιφερειάρχης  υπέγραψε χτες τη σύμβαση συνεργασίας μεταξύ του Συνδέσμου και του δήμου Ύδρας σχετικά με την αποκατάσταση ΧΑΔΑ και την κατασκευή μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων και μονάδας διάθεσης υπολειμμάτων του δήμου Ύδρας

Αυτά τα βήματα που περιέγραψα, έγιναν μέσα σε 7  μήνες και με δεδομένη την καθυστέρηση στη συγκρότηση της Διοίκησης του ΕΔΣΝΑ η οποία έγινε τον Δεκέμβριο του 2014  δηλαδή πριν από 4 μήνες.

Έπονται και άλλα βήματα, αποφάσεις, δράσεις, άμεσα.

Η βοήθεια προς τους δήμους  συνεχίζεται με την οργανωμένη, συστηματική επαφή των δήμων με τις υπηρεσίες και την διοίκηση του συνδέσμου, για την ανταλλαγή των πληροφοριών, την ενημέρωση, την αντιμετώπιση των μεγάλων, αλλά και των μικρών καθημερινών προβλημάτων των ΟΤΑ.

Συγκροτούμε ήδη ένα  άρτια οργανωμένο μηχανισμό υποστήριξης των ΟΤΑ για την σύνταξη και την εφαρμογή των τοπικών σχεδίων διαχείρισης.

Κυρίες και κύριοι

γνωρίζουμε όλοι όσοι έχουμε αντιμετωπίσει και αντιμετωπίζουμε το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων, ότι πολλά κρίνονται από τη ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την ενεργοποίηση των πολιτών. Χωρίς τη δραστηριοποίησή τους είναι σχεδόν βέβαιο ότι ακόμη και οι τελειότεροι σχεδιασμοί, θα παραμείνουν στα χαρτιά  και δεν θα γίνουν ποτέ πράξη.

Ο ρόλος των πολιτών είναι λοιπόν καθοριστικής σημασίας.

Για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίησή τους, η Περιφέρεια Αττικής και ο ΕΔΣΝΑ συνδιοργανώσαμε από τις 12 ως τις 14 Φεβρουαρίου ένα ανοικτό, διεθνές συνέδριο με θέμα τη «Βιώσιμη, οικολογική, οικονομική διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική», στο οποίο κατατέθηκαν και ακούστηκαν όλες οι απόψεις, όλες οι προτάσεις, από την πλευρά δήμων, επιστημονικών φορέων, επαγγελματιών του χώρου, των περιφερειακών παρατάξεων και  πολιτών.

Τα συμπεράσματα του συνεδρίου ήταν εξαιρετικά σημαντικά και επιτρέψτε μου να τα παραθέσω περιληπτικά:

1. Καθίσταται πλέον επιτακτική η ανάγκη υλοποίησης του νέου, δίκαιου και βιώσιμου οικολογικά και οικονομικά μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική. Μιας αποκεντρωμένης, με δημόσιο χαρακτήρα, διαχείρισης εναρμονισμένης με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Μια νέα διαχείριση με έμφαση στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών στην κατεύθυνση της «ανάστροφης πυραμίδας».
2.  Έμφαση πρέπει να δοθεί στην εφαρμογή των Τοπικών Σχεδίων Αποκεντρωμένης Διαχείρισης των Δήμων.
   
   
3. Στο Συνέδριο παρουσιάστηκε εκτενώς η διεθνής εμπειρία, μέσα από συγκεκριμένες περιπτώσεις επιτυχημένων και αποτυχημένων πρακτικών, αναδεικνύοντας την ανάγκη για σαφή στόχευση του νέου σχεδιασμού με επίκεντρο τις ανάγκες των πολιτών, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.
4. Η διαρκής διαβούλευση σε συνεργασία με τη νέα κυβέρνηση, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τους Δήμους και τους εργαζόμενους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, τον ΕΔΣΝΑ, την επιστημονική κοινότητα αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την εκπόνηση και την εφαρμογή του νέου μοντέλου.
5. Στο πλαίσιο αυτό επιβάλλεται η άμεση προώθηση της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ (όπως ορίζει και ο 4042/12), λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι αποτελεί αιρεσιμότητα του εγκεκριμένου ΠΕΠ Αττικής 2014-2020 με προθεσμία εκπλήρωσης την 30η Σεπτεμβρίου 2015.
6. Το νέο μοντέλο διαχείρισης των απορριμμάτων της Περιφέρειας Αττικής, της μεγαλύτερης Περιφέρειας της χώρας, μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για τις υπόλοιπες Περιφέρειες.

Κυρίες και κύριοι,

Όλα τα παραπάνω υλοποιούνται μέσα σε ένα πιεστικό χρονικό πλαίσιο το οποίο δημιουργείται αφενός από την ανάγκη οριστικής παύσης λειτουργίας του ΧΥΤΑ Φυλής και ανάσχεσης των επερχόμενων προστίμων και αφετέρου από την ανάγκη αξιοποίησης των πόρων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων της περιόδου 2014-2020, η υλοποίηση των οποίων έχει ήδη ξεκινήσει!

Σε όλες τις φάσεις η συνεργασία Περιφέρειας και Δήμων τόσο στα αρχικά στάδια της πρόληψης, διαλογής στην πηγής, ανακύκλωσης όσο και στα τελικά, είναι καθοριστικής σημασίας προκειμένου να εμπεδωθεί στην κοινή γνώμη η σοβαρότητα του θέματος και η συστηματική αντιμετώπισή του.

. 

Σε όλα αυτά τα θέματα έχουμε ανοικτό μυαλό και ανοικτά αυτιά για όλες τις καλές πρακτικές, όλες τις προτάσεις για βέλτιστες μεθόδους υλοποίησης του νέου μοντέλου διαχείρισης.

Ένα μοντέλο που έχει ήδη αρχίσει να τίθεται σε εφαρμογή σταδιακά, με τα προσεκτικά βήματα που σας περιέγραψα, βάζοντας τις απαραίτητες βάσεις για την εφαρμογή των νέων αρχών της μείωσης των απορριμμάτων, της ΔσΠ, της ανακύκλωσης και λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, τις απαιτήσεις της προστασίας δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, σε συνδυασμό με το δεδομένο των γρήγορων ρυθμών κορεσμού του ΧΥΤΑ Φυλής.

Έχουμε ήδη εισέλθει σε μια μεταβατική περίοδο σταδιακής υλοποίησης του νέου συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων, μέσα από την τήρηση ευαίσθητων ισορροπιών και αναγκαίων αλλαγών, με γνώμονα πάντα την προστασία του δημοσίου συμφέροντος, σε τρία επίπεδα: οικονομικό, υγειονομικό, περιβαλλοντικό. Και τούτο μέσα από ανοικτές, συμμετοχικές διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης, με πλήρη διαφάνεια, προκειμένου να διασφαλιστεί η στρατηγική για την κινητοποίηση των πολιτών.

Στην κατεύθυνση αυτή με εποικοδομητικές συναντήσεις σαν την σημερινή ανοίγουμε το δρόμο συνεργασίας για δράσεις και λύσεις στο πλαίσιο ενός Οδικού Χάρτη, με στόχο να μετατρέψουμε γενικά τη διαχείριση των ΑΣΑ σε μέσο ανάπτυξης στο πλαίσιο μίας κυκλικής οικονομίας και ειδικά τη διαχείριση των απορριμμάτων της Αττικής, από περιβαλλοντικό πρόβλημα και πρόβλημα δημόσιας υγείας, σε ισχυρό χαρτί ανάπτυξης για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την προστασία του περιβάλλοντος.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.