ΠΡΩΣΥΝΑΤ: O Ασπρόπυργος ανέδειξε το πρόβλημα, η κοινωνία πρέπει να επιβάλλει τη λύση

Τώρα που η πυρκαγιά στο ΚΔΑΥ Ασπροπύργου τέθηκε υπό έλεγχο (;), έχοντας διασπείρει τεράστιες ποσότητες ρύπων, αδιανόητα τοξικών για την υγεία και το περιβάλλον, είναι κρίσιμο να βγουν συμπεράσματα και να αναληφθούν ευθύνες. Το υποτιθέμενο «εργοστάσιο ανακύκλωσης» στον Ασπρόπυργο δεν είναι μοναδική περίπτωση. Στην πραγματικότητα είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της παθογένειας του υφιστάμενου συστήματος διαχείρισης στερεών  αποβλήτων, που τα τελευταία χρόνια απέκτησε τεράστια διάσταση μέσα από επιλογές εξυπηρέτησης μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων. 

 

Το μοντέλο που υπηρετείται, μέχρι σήμερα, στη χώρα μας  βασίζεται στη συλλογή των σκουπιδιών σε σύμμεικτη μορφή και στα ελάχιστα ποσοστά ανακύκλωσης.  Το κύριο σύστημα ανακύκλωσης είναι οι μπλε κάδοι, που υποδέχονται ανακατεμένα ανακυκλώσιμα υλικά συσκευασίας, τα οποία στη συνέχεια οδηγούνται σε κέντρα διαλογής  (ΚΔΑΥ), όπως αυτό στον Ασπρόπυργο. Επειδή, όμως, αυτός ο τρόπος συλλογής - ανακύκλωσης έχει μεγάλο περιθώριο σφάλματος, παραπάνω από το μισό του περιεχομένου των μπλε κάδων θεωρείται άχρηστο και οδηγείται στο ΧΥΤΑ Φυλής, ως υπόλειμμα της διαδικασίας. Με το αντίτιμο της διάθεσης, περίπου 50 ευρώ/τόνο, να επιβαρύνει τους δήμους και τους δημότες.

 

Όλο το κύκλωμα της ανακύκλωσης, στην πράξη, είναι ιδιωτικοποιημένο. Το βασικό σύστημα «εναλλακτικής» διαχείρισης (ΣΕΔ) συσκευασιών  είναι αυτό της ΕΕΑΑ Α.Ε., μιας εταιρείας που έχουν συστήσει οι ίδιοι οι (μεγαλο)παραγωγοί αποβλήτων συσκευασιών, με τη μειοψηφική παρουσία της κεντρικής ένωσης δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), που, ωστόσο, δεν την απαλλάσσει από τις τεράστιες ευθύνες για όσα ανομολόγητα συμβαίνουν. Στην ΕΕΑΑ Α.Ε. έχει εκχωρήσει η πολιτεία το δικαίωμα να διαχειρίζεται, σε καθεστώς προκλητικής αδιαφάνειας, το δημόσιο πόρο του τέλους ανακύκλωσης, τον οποίο καταβάλουν οι αγοραστές των προϊόντων. Χωρίς να είμαστε πεισμένοι ότι τον αποδίδουν όλοι οι παραγωγοί ή ότι τον αποδίδουν στο ακέραιο. Ο βασικός εποπτικός μηχανισμός της πολιτείας ο ελληνικός οργανισμός ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) περιορίζεται σε έναν τελείως διακοσμητικό ρόλο, δικαιολογεί και συγκαλύπτει όσα παράτυπα και παράνομα συμβαίνουν.

 

Στο καθαρά διαχειριστικό μέρος του, το σύστημα του μπλε κάδου, ένα παρωχημένο σύστημα που «φρενάρει» την προδιαλογή ξεχωριστών υλικών, έχει στο επίκεντρό του τα ΚΔΑΥ. Ένα μέρος τους ανήκει στην ΕΕΑΑ ΑΕ και το διαχειρίζονται ιδιώτες υπεργολάβοι της και το μεγαλύτερο μέρος τους είναι, επίσης, ιδιωτικές επιχειρήσεις, που σήμερα μπορεί να υπάρχουν και αύριο όχι (όπως το ΚΔΑΥ του Ασπροπύργου, που είχε ουσιαστικά κλείσει προτού καεί). Ως τέτοιες αναλαμβάνουν να διαχειριστούν και άλλες κατηγορίες στερεών αποβλήτων. Η αδιαφανής λειτουργία τέτοιων εγκαταστάσεων τους επιτρέπει να υποδέχονται κάθε είδους απόβλητα, βιομηχανικά ή αστικά από διάφορες περιοχές της χώρας, να τα βαφτίζουν «υπόλειμμα ανακύκλωσης» και στη συνέχεια να τα διαθέτουν παράνομα στον ΧΥΤΑ της Φυλής. Χρεώνοντάς τα, από πάνω, στους δημότες της Αττικής. Στην υποβαθμισμένη ζώνη του Θριάσιου δεν ήταν παρά μια ακόμη ρυπογόνα δραστηριότητα, από αυτές που η υπόλοιπη Αττική μπορεί να «ξεφορτώνεται» και να αδιαφορεί. Μόνο που αυτήν τη φορά η καταστροφή  πήρε διαστάσεις που ανάγκασε όλους να ασχοληθούν, έστω και αν η δυτική Αττική επιβαρύνθηκε πολύ περισσότερο.

 

Ας μην καμώνονται τους έκπληκτους, όσοι διαχρονικά υποστήριξαν και υποστηρίζουν το συγκεκριμένο σύστημα ανακύκλωσης συσκευασιών και ας μην παριστάνουν ότι δε γνώριζαν τι συνέβαινε στο συγκεκριμένο ΚΔΑΥ του Ασπροπύργου. Θα τους θυμίσουμε την παράνομη διακίνηση σύμμεικτων απορριμμάτων από τη Μύκονο, που «ξεπλένονταν» στο ΚΔΑΥ Ασπροπύργου προτού μεταφερθούν στη Φυλή, την οποία έφεραν στην επιφάνεια οι κινήσεις πολιτών ΠΡΩΣΥΝΑΤ και ECOELEUSIS, το καλοκαίρι του 2013, δίνοντας μεγάλη δημοσιότητα στην υπόθεση. Πώς, όμως, χειρίστηκαν την υπόθεση οι εμπλεκόμενες αρχές και οι αρμόδιοι φορείς;

·      Οι επιθεωρητές περιβάλλοντος, που έκαναν νέους ελέγχους στα ΚΔΑΥ της περιοχής, δύο χρόνια μετά δεν έχουν εκδώσει πόρισμα.

·      Η εισαγγελία περιβάλλοντος, που παρέλαβε την καταγγελία μας, περιμένει «στωικά» το πόρισμα των επιθεωρητών περιβάλλοντος.

·      Η λαλίστατη, σε άλλες περιπτώσεις, ΕΕΑΑ Α.Ε, τότε όπως και τώρα, δεν είχε τη στοιχειώδη ευθιξία να πει δυο λέξεις. Αντίθετα, έδωσε πλήρη κάλυψη στο ΚΔΑΥ Ασπροπύργου. Αντίστοιχη στάση κράτησε και κρατά ο ΕΟΑΝ.

·      Η διοίκηση του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας Αττικής, αποδέκτες μεγάλου μέρους των παράνομων αποβλήτων, δεν ένιωσαν την ανάγκη να διερευνήσουν την υπόθεση και να εξηγήσουν τα προφανή.

·      Ενώ για την κεντρική διοίκηση όλη η έγνοια ήταν για την υλοποίηση των διαγωνισμών ΣΔΙΤ, για τα εργοστάσια επεξεργασίας σύμμεικτων και το στρώσιμο του εδάφους στην καύση.

 

Τώρα, όλοι τρέχουν πανικόβλητοι. Δεν αρκούν, όμως οι πυροσβεστικές -κυριολεκτικά και μεταφορικά- παρεμβάσεις. Γιατί το πρόβλημα είναι βαθύ και οι λύσεις πρέπει να είναι δραστικές και άμεσες. ΚΔΑΥ, που λειτουργούν  όπως αυτό του Ασπροπύργου, εξακολουθούν να υπάρχουν. Για να το συνδέσουμε με τα προηγούμενα θα αναφέρουμε το τρικοσμικό ΚΔΑΥ της Μυκόνου, ένα τοπικό ιδιωτικό ΚΔΑΥ, που μοιάζει με χωματερή και κλήθηκε να υποκαταστήσει το ΚΔΑΥ του Ασπροπύργου. Και πάλι με πρωτοβουλία και ανοχή της «αμαρτωλής» ΕΕΑΑ Α.Ε..

 

Είναι  αδήριτη ανάγκη να εξυγιανθεί όλο το σύστημα διαχείρισης και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από ένα μοντέλο με δημόσιο χαρακτήρα, με κοινωνική συμμετοχή και με αποκεντρωμένες δράσεις, που θα στοχεύουν σε μεγάλα ποσοστά ανακύκλωσης υλικών στην πηγή.  Με ήπιες  υποδομές, ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού κόστους και οικονομικό όφελος για τους πολίτες. Με δημοτικές υποδομές ανακύκλωσης, που δε θα έχουν καμία σχέση με τα ΚΔΑΥ που γνωρίσαμε ως τώρα. Ένα μοντέλο που, ενώ περιγράφεται στο νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, στην πράξη υπονομεύεται πριν καν ισχύσει. Αφού λίγες μέρες πριν υπογράφηκε σύμβαση ΣΔΙΤ, για φαραωνικό εργοστάσιο σύμμεικτων στη Δυτική Μακεδονία, με μεγάλο ιδιωτικό όμιλο.  Πρόκειται για μια ενέργεια στον αντίποδα της λύσης που έχουμε ανάγκη προκειμένου να μην υπάρξουν νέοι «Ασπρόπυργοι».

 

Να επισημάνουμε, τέλος, τον κίνδυνο να εγκαταλειφθεί στην τύχη της η κατεστραμμένη εγκατάσταση του ΚΔΑΥ του Ασπροπύργου και τα μισοκαμένα επικίνδυνα υλικά που περιέχει. Η όποια προσπάθεια ελέγχου της πυρκαγιάς θα πρέπει να συνοδευτεί από την άμεση επεξεργασία και υλοποίηση σχεδίου ασφαλούς διαχείρισης των καταλοίπων, με καταλογισμό του κόστους στην ιδιοκτησία της συγκεκριμένης επιχείρησης. Ας μην επαναληφθεί, για μιαν ακόμη φορά, το φαινόμενο των «ορφανών» επικίνδυνων αποβλήτων, όπως αυτό με τα, εκ Γερμανίας, φορτία υδραργύρου, που έχουν εγκαταλειφθεί και πάλι στον Ασπρόπυργο.

 

Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)

15/6/2015